Stres odbieramy jako odczucie dyskomfortu w określonej sytuacji, rozumiane jako stan napięcia, poczucie zagrożenia lub lęku. Stres jest fizjologiczną reakcją organizmu na brak równowagi. Za objawy stresu (zarówno fizycznego, jak i psychicznego) odpowiada kortyzol wydzielany z nadnerczy. Kortyzol wydzielany pod wpływem stresu w umiarkowanych ilościach, pozwala efektywnie radzić sobie z daną sytuacją bądź zadaniem. Gdy w organizmie jest go zbyt dużo, pojawiają się problemy na tle fizycznym i psychicznym. W taki sposób organizm próbuje nam pomóc, daje nam informację, że ma z czymś trudność. Stres może przyjmować formę mobilizującą nas do działania (krótkotrwały stres). Jest też sygnałem, że trzeba podjąć kroki, by zredukować codzienne napięcie i stany, w których stres trwa przez dłuższy czas (długotrwały stres).

OBJAWY WYSTĄPIENIA I ROZPOZNANIA SYTUACJI STRESOWYCH

Każdy z nas nieco inaczej zachowuje się w stresującej sytuacji. Najbardziej typowe objawy to zwykle: przyspieszone tętno, wzmożone pocenie się, suchość w jamie ustnej, kołatanie serca, poczucie napięcia, rozdrażnienie, nerwowość, zaburzenia koncentracji uwagi, nadpobudliwość ruchowa, chaotyczne wypowiadanie się, tiki nerwowe.
Należy zaznaczyć, że mogą występować też nietypowe reakcje na stres, takie jak np.: atak śmiechu, który ma rozładować napięcie oraz zastyganie w bezruchu bez możliwości jakiegokolwiek działania.

Objawy związane z wystąpieniem sytuacji stresowej najczęściej ujawniające się u dzieci w zachowaniu:

    - nadmierna lękliwość,
    - agresja,
    - zaburzenia w skupianiu uwagi,
    - pogorszenie wyników w nauce,
    - czynności nawykowe (ssanie kciuka, ogryzanie paznokci),
    - zaburzenia snu (koszmary nocne),
    - zaburzenia odżywiania,
    - dolegliwości somatyczne takie jak bóle głowy, brzucha, moczenie.

JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM?  

Najczęstsze strategie i techniki radzenia sobie ze stresem to uprawianie sportu, ćwiczenia oddechowe, wsparcie przyjaciół, rodziny, medytacja, regularny sen, wizualizacje/relaksacja do której zastosowania zachęcam w warunkach domowych i nie tylko.

Relaksacja to pojęcie szerokie, istnieje bowiem wiele rodzajów technik relaksacyjnych, których celem jest wprowadzenie w stan odprężenia i dobrego samopoczucia fizycznego oraz psychicznego. Relaks jest jednym ze sposobów na łagodzenie napięcia emocjonalnego i stresu – zjawisk obecnych w życiu codziennym, także u dzieci i młodzieży. Trening relaksacyjny wzmacnia koncentrację uwagi, rozwija wyobraźnię, redukuje lęki i agresję, poprawia relacje w grupie.
Przed przeprowadzeniem ćwiczeń relaksacyjnych pamiętajmy o stworzeniu odpowiednich warunków: zapewnieniu ciszy, wygodnym miejscu do leżenia lub siedzenia oraz wcześniejszym przewietrzeniu pomieszczenia.
Poniżej przedstawiam perzykładowe wizualizacje:

"TĘCZA"

Wyobraź sobie kolory tęczy. Najpierw czerwony. Piękna czerwień róży w ogródku, tulipana, zachodzącego słońca. Czerwony kolor wypełnia całe twoje wnętrze (przerwa). Teraz zmienia się w pomarańczowy. Owoc pomarańczy, kwiat słonecznika. Całe pole widzenia jest pomarańczowe (przerwa). Kolor żółty. Żółta cytryna, żółte świetliste słońce. Czujesz ciepło słońca w ciele. Ciepło krąży w twoim ciele (przerwa). Zielony. Widzisz intensywnie zieloną łąkę, wszystko wokoło jest zielone. Niebieski (przerwa). Niebieskie niebo w piękny sierpniowy dzień. Zanurzasz się w głęboki niebieski kolor (przerwa). Fiolet. Fiolet fiołków, cała łąka porośnięta fiołkami, wielkie fiołkowe pole (przerwa). Teraz wszystkie kolory łączą się w tęczę: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski i fiolet. Na niebieskim niebie rozciąga się piękna tęcza. Przyjrzyj się jej (przerwa). Za kilka chwil otworzysz oczy. Twój umysł będzie jasny odprężony, wypoczęty, Energia wypełnia twoje ciało.

Na podstawie: E. Kosińska, B. Zachara, Profilaktyka pierwszorzędowa. Scenariusze zajęć z uczniami gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych.

"PŁATKI ŚNIEGU"
 
Idziesz do lasu na spacer. Jest zima. Drzewa liściaste są ogołocone. Możesz dostrzec jedynie zieleń jodeł. Idziesz przez chwilę, aż odczujesz na nosie płatki śniegu. Spoglądasz w niebo i zauważasz, że ku ziemi szybują białe płatki śniegu. Nasłuchujesz, o czym opowiadają. One chcą ci powiedzieć, że pragną pokryć ziemię delikatną warstwą śniegu. Pod tym śnieżnym przykryciem może ona odpoczywać w ciszy i obudzić się na wiosnę do nowego życia. Zamykasz oczy i przysłuchujesz się płatkom śniegu. Cicho, zupełnie cicho spadają one na ziemię. Robisz wdech i wydech, wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Od czasu do czasu możesz usłyszeć wycie zimnego wiatru. Ale wiesz, że ogrzewa cię twój wełniany szal i zrobiona na drutach czapka. Twoje ubranie chroni cię od zimna i opadów. W rękawiczkach i w butach zimowych jest ci bardzo ciepło. Idziesz więc dalej i przysłuchujesz się płatkom śniegu. Wgłębi duszy odczuwasz ciszę i czerpiesz z niej nową siłę. Robisz wdech i wydech. Obserwujesz, jak płatki śniegu pokrywają powoli drzewa, krzaki i trawę. Słyszysz, jak opowiadają o dzieciach na wsiach i w miastach, które cieszą się z białego przepychu i lepią bałwany. Mówią o jeżach i świstakach, które ułożyły się do snu w swoich kryjówkach przypudrowanych bielą mrozu. Opowiadają też o lisie, który z powodu nagłej burzy śnieżnej uciekł do jaskini niedźwiedzia. Uważnie przysłuchujesz się płatkom śniegu. Każdy z nich, który spada na ziemię, pozwala ci odczuć spokój. Robisz wdech i wydech, wdech i wydech. Powoli idziesz dalej. Na końcu lasu możesz rozpoznać pobielone śniegiem dachy domów. Wszystko jest spokojne i spokój jest także w tobie. A ponieważ jesteś całkiem wyciszony, możesz też odczuć w sobie nową silę. Jesteś znowu w swoim pokoju, otwierasz oczy. Powoli się podnosisz. Zaciskasz pięści i wyciągasz się. Teraz jesteś świeży i rześki!

Na podstawie: A. Erkert, Dzieci potrzebują ciszy. Zabawy relaksacyjne na wiosnę, lato, jesień i zimę.